Isolatiemateriaal van lisdodde, bureaustoelen van operatie-afval, een drone op waterstof: tijdens de innovatiemiddag op 9 oktober op Airport Eelde tonen de noordelijke provincies hun meest veelbelovende innovaties aan demissionair minister van Economische Zaken en Klimaat Micky Adriaansens. ‘Waanzinnig wat hier allemaal gebeurt, wat een rijkdom’, zegt Adriaansens over alle noordelijke innovaties.
De aanwezige provincies, gemeenten, ondernemers, en instellingen volgen de RIS3-strategie, die gericht is op vier transities: van lineair naar circulair, van zorg naar positieve gezondheid, van analoog naar digitaal en van fossiele naar duurzame energie. Tijdens de innovatiemiddag speelt samenwerking een belangrijke rol: hoe zorg je, vanuit onderwijs en bedrijfsleven, voor innovaties die daarna vanuit de overheid geïmplementeerd kunnen worden?
Minister Adriaansens krijgt een rondleiding langs vier tafels die allemaal één transitie vertegenwoordigen. Per thema lichten ondernemers, instellingen en overheden hun innovaties toe.
Transitie 1: Van lineair naar circulair
De eerste tafel richt zich op het thema circulariteit. ‘In Noord-Nederland lossen wij vraagstukken op waar wereldwijd antwoorden op worden gezocht,’ zegt Katja Loos, hoogleraar Scheikunde en lid van de hybride onderzoeksgroep van Greenwise Campus. ‘Wij hebben grondstoffen, ruimte, een sterke maakindustrie en een innovatief MKB.’
Bioplastic uit suikerbieten
Het eerste initiatief dat die vernuftigheid van het noorden illustreert is de Greenwise Campus in Emmen: een netwerk voor kennisontwikkeling waarbij alle onderwijsniveaus met elkaar samenwerken. Dat MBO, HBO en WO samen zoeken naar oplossingen voor grote hedendaagse vraagstukken is zeldzaam in Nederland. De Greenwise Campus werkt bijvoorbeeld aan het maken van circulaire plastics uit suikerbieten.
Plastics uit afvalwater
Een ander bedrijf dat bezig is met circulariteit is het Friese Paques Biomaterials. ‘Deze beker bijvoorbeeld’, zegt Jan Peter Borger van Paques. ‘Gemaakt van biopolymeren uit afvalwater. Volledig biologisch afbreekbaar.’ Of neem Dijkstra Draisma. Dit bedrijf maakt isolatiemateriaal van de lisdodde. En dan VEPA, dat noordelijke materialen inzet voor kantoormeubilair. ‘Uit het noorden komt de meest duurzame stoel, een stoel van Hennep’, zegt Erik Luisman van VEPA. Maar is zo’n stoel ook comfortabel? Volgens minister Adriaansens wel: ‘Hij zit goed!’
De tekst gaat onder de foto verder.
Transitie 2: Van zorg naar brede gezondheid
De tweede tafel waar Adriaansens langsgaat, is ‘van zorg naar brede gezondheid’. Jochen Mierau, gezondheidseconoom en wetenschappelijk directeur bij databiobank Lifelines, leidt het onderwerp in.
Uitdagingen voor de zorg
De eerste uitdaging is volgens Mierau de overbelasting van de zorg. Vanwege die overbelasting moeten we op andere vlakken in gezondheid investeren, betoogt Mierau. ‘Gezondheid komt niet alleen uit de zorg, maar uit de gehele maatschappij. In Noord-Nederland lopen we hiermee voorop,’ zegt Mierau. De EU erkent Noord-Nederland als voorbeeld van regionale samenwerking op het gebied van healthy aging (gezond oud worden).
Een tweede uitdaging is volgens Mierau het behouden van strategische autonomie. Noord-Nederland is met Ofichem Group een van de laatste producenten van grondstoffen voor medicijnen. Landen als China en de VS lopen voorop met investeren in gezondheidsinnovatie. Als wij dat ook doen, draagt dat bij aan onze onafhankelijkheid, betoogt Mierau.
Lifelines
Hierna is het woord aan Caitlin Weyhenke van Lifelines, een databiobank die 10% van de Noord-Nederlanders volgt. Het bedrijf verzamelt, beheert en deelt gezondheidsgegevens. Wat de minister kan betekenen voor hen? ‘Meedenken, maar ze kan ook een rol spelen in het beschermen van de ecosystemen en investeren’, zegt Weyhenke.
Doordat Lifelines sinds 2006 10% van de Noord-Nederlandse bevolking volgt, is er zicht op de gezondheid van mensen die niet in aanraking komen met zorg. Deze gegevens kunnen gebruikt worden voor onderzoek en zo wil Lifelines bijdragen aan ziektepreventie, medische ontwikkelingen en overheidsbeleid.
De data van Lifelines kan ook handig zijn bij populatiebekostiging, vult Mierau aan. Daarbij krijgen zorgaanbieders een vast bedrag per inwoner van de overheid, ongeacht of de zorg gebruikt wordt of niet. Dit prikkelt zorgaanbieders om zich te richten op preventie. Hoe? Als een zorgverzekeraar geen zorg hoeft te vergoeden, maar alsnog een vast bedrag per inwoner krijgt, is preventie gunstiger voor de verzekeraar (want behandeling kost vaak meer dan preventie). De gegevens van Lifelines biedt inzicht in preventie, juist doordat er ook gegevens bij worden gehouden van gezonde mensen.
Tasty Basics
Naast Lifelines is Tasty Basics aanwezig bij de tafel over gezondheid. Tasty Basics verzet zich tegen de grote hoeveelheid ultra processed foods en de gezondheidsproblemen die daarmee gepaard gaan. Tasty Basics ontwikkelt producten als muesli en brood op basis van ingrediënten waarbij de natuurlijke voedingswaarde behouden wordt. Jan Buining van Tasty Basics pleit voor een suikertax en het ontmoedigen van ultra processed foods.
Gezonde stroopwafels
Omdat je toch af en toe een beetje mag genieten (aldus Hilco Wagenaar van Royal Steensma), wordt er vandaag ook een gezonde stroopwafel gepresenteerd. Tussen het wafeltje zit geen suikerstroop, maar stroop van cichorei: 100 % suikervrij. Ontwikkeld door toeleverancier van bakkerijproducten Royal Steensma én patissier Romke van der Meulen.
De stroopwafel is nog niet op de markt. ‘Wat is daar voor nodig?’ Vraagt minister Adriaansens. Van der Meulen: ‘ik denk dat we het vooral op grote schaal moeten inzetten, en daar is samenwerking voor nodig. Om van pilot naar opschaling te gaan is soms een hulpje nodig, en ook wel financiële hulp.‘
De tekst gaat onder de foto verder.
3D Lab
Ook aanwezig: technisch geneeskundige Joep Kraeima en kaakchirurg-oncoloog Max Witjes. Beiden zijn betrokken bij het 3D Lab van het UMCG. Het 3D lab maakt het voor artsen mogelijk een (bot)breuk vanuit alle hoeken te bestuderen en een operatie zo accuraat mogelijk voor te bereiden. Bovendien is het door de techniek mogelijk gepersonaliseerde implantaten te maken. De producten zijn niet op de markt verkrijgbaar, afgezien van een klein aantal producten. Op de tafel en het computerscherm zijn implantaten te zien die gebruikt worden in het ziekenhuis. Er staan schedels, delen van het bekken, onderbenen en ruggenwervels.
Er is een uitdaging: ‘We hebben te maken met de Wet medische hulpmiddelen: in het ziekenhuis mogen we maken wat we willen, maar daarbuiten mogen we het niet toepassen. Dat moet via een organisatie die dat medisch gecertificeerd naar de markt kan brengen.‘
Dus zetten Witjes en Kraeima zich in om deze zorg toegankelijker te maken. ‘Het is belangrijk dat niet alleen de arts, maar ook de technisch geneeskundige en de ingenieurs samen met de patiënt beslissingen maken over de behandeling’, zegt Kraeima.
ZiuZ
Tot slot komt ZiuZ aan bod: het bedrijf ontwikkelt producten die helpen bij het oplossen van maatschappelijke kwesties. Bijvoorbeeld een apparaat om tijdens een operatie laserlicht toe te voegen, waarbij bloedstromen zichtbaar worden gemaakt op microvasculair niveau in het weefsel. Dit kan nuttig zijn bij bestaande laparoscopen in ziekenhuizen. Zo ziet de chirurg makkelijk of iets goed of slecht doorbloed is en weet zo beter waar gesneden moet worden en wat moet blijven zitten.
De grote uitdaging voor ZiuZ heeft te maken met wijzigingen in de Europese regelgeving: de Medical Devices Regulation. Certificeringsinstanties zijn erdoor afgehaakt: de complexiteit en aansprakelijkheid zou te groot worden. Daardoor komt veel medische apparatuur voorlopig niet in Europa op de markt, maar wel in Amerika of China.
Kan de minister daar wat in doen? ‘We kunnen het in ieder geval signaleren, en we kunnen er meer lawaai over maken. Ik kan het in ieder geval bij Kuipers (minister van Volksgezondheid) onder de aandacht brengen.’
Transitie 3: Van analoog naar digitaal
De inleiding van dit thema wordt verzorgd door Alex van Ginneken, voorzitter van de Noordelijke Online Ondernemers, waar zeventig tot tachtig bedrijven in Noord Nederland zich bij hebben aangesloten. ‘Samen willen we de bloeiende digitale sector in Noord-Nederland ontwikkelen en versterken. Zo verbinden we bedrijven met wetenschap. Ook stimuleren we start-ups om zo snel mogelijk te internationaliseren’, aldus Van Ginneken.
Makercie
Dan neemt William Buitenhuis van De Makercie het woord. Deze groep studenten won de European Rover Challenge, de meest vooraanstaande ruimtevaartcompetitie in Europa. De studenten lieten op afstand (vanaf de Zernike Campus) een Marsrover over een nagebootst Mars-terrein in Polen manoeuvreren. De studenten waren hierbij verantwoordelijk voor het programmeren en besturen van de robot. Volgend jaar willen de studenten van Makercie weer meedoen aan de competitie. Dit keer zullen ze de robot niet vanaf de Zernike Campus besturen, maar op locatie in Polen. Hiervoor moeten ze zelf van A tot Z een Marsrover ontwerpen en bouwen.
Concept 7
Concept 7 is een digitaal ontwerpbureau uit Groningen en ontwikkelt digitale producten. Bijvoorbeeld de YourStoryz.com App en platform: een app waarmee je eenvoudig videoverhalen maakt en deelt. De app is eenvoudig te bedienen en de geïntegreerde AI zorgt ervoor dat de video ook nog eens wordt omgezet in tekstuele verhalen in vijf talen, voor blogs, redactionele artikelen en ondertiteling.
Maecon
Maecon richt zich op het verbeteren van medicijngebruik. Elf miljoen mensen in Nederland gebruiken geneesmiddelen, vooral ouderen. De helft van de mensen die geneesmiddelen gebruiken, gebruikt deze verkeerd. Maecon kijkt daarom naar digitale ondersteuning bij geneesmiddelengebruik. Bijvoorbeeld een pilblister met een elektronische feature, die bijhoudt en doorgeeft wanneer je een pil uit de blister drukt.
De tekst gaat onder de foto verder.
Transitie 4: Van fossiele naar duurzame energie
De laatste transitie van de middag gaat over de overgang van fossiele naar groene energie. ‘Wij zijn de energieregio van Nederland’, zegt Marieke Abbink. ‘Het dichtdraaien van de gaskraan heeft impact op onze regio, onze economie en onze toekomst. We zijn ervan overtuigd dat de energietransitie nodig is, maar ook kansen biedt voor onze regio. We willen de energieregio blijven, maar dan van nieuwe energie, met name op het gebied van waterstof.’
Nij begun
Het kabinet maakt een deal met Noord-Nederland middels een vijftigpuntenplan voor eerherstel in Groningen vanwege de gaswinning en de bevingschade. ‘Met een aantal partijen in de regio hebben we geprobeerd om input te geven, omdat we denken dat we met waterstof een extra kracht kunnen zijn’, zegt Abbink. ‘Belangrijk daarbij is dat we de revenuen behouden voor Groningen.’
HyFly
Sinds 2018 is HyFly bezig met de ontwikkeling van een waterstoftoestel. Een drone/ vliegtuig op waterstof. Deze kan verticaal opstijgen en landen. Als je een lange afstand wilt afleggen, kantelen de vleugels naar een horizontale positie en kun je ook horizontaal vliegen. Met het waterstofaandrijfsysteem kun je meer energie meenemen, dan bijvoorbeeld met batterijen’, vertelt Pieter Lantermans, oprichter van HyFly.
Airport Eelde
Jonas van Dorp is verantwoordelijk voor de commercie en de duurzaamheid op Airport Eelde. Airport Eelde werkt daarvoor met veel partners aan de waterstofecosystemen op de luchthaven. Eelde wil klaar zijn voor de toestellen van bijvoorbeeld HyFly.
Bij Airport Eelde wordt gewerkt aan een compleet waterstofecosysteem, met distributie via een tankstation. Buiten zie je ook de elektrolyser, gemaakt door Demcon, waarin waterstof wordt geproduceerd met behulp van energie uit het zonnepark op Airport Eelde.
Resato
Het laatste bedrijf van de middag is Resato, een bedrijf gespecialiseerd in het maken van hoge druk (tot tienduizend bar). In 2016 is het bedrijf begonnen met het oprichten van waterstoftankstations, want ook dat vraagt kennis van hogedruktechnologie. Dit deed Resato eerst in Nederland, daarna voor de export. Inmiddels heeft Resato tankstations verkocht aan Zweden, Duitsland, Estland en meer. Resato houdt zich bezig met de ontwikkeling, productie en de verkoop van de tankstations, de hele keten dus. Rijdt de minister op waterstof? ‘Nog niet’, lacht ze.
Nieuwe economie
‘Wat een rijkdom’, zegt de minister. ‘Wat waanzinnig wat hier allemaal gebeurt. Ik moet wat meer uit Den Haag weg en wat meer hiernaartoe, daar word je alleen maar vrolijk van.’
‘De economie, daar gáát het over. Eerst verdienen, dan heb je geld dat je kunt uitgeven. Mooi dat hier wordt nagedacht over hoe dat moet in de toekomst. Ik heb een nota gemaakt, een perspectief op de economie van de toekomst met vier pijlers. Ten eerste, de economie moet innovatief zijn. Ten tweede: de economie moet duurzaam zijn. Ten derde: we willen een sterk Nederland in een weerbaar Europa. We willen niet afhankelijk zijn van bepaalde landen. En ten vierde: brede welvaart. We hebben een rijk land, maar er zijn te weinig mensen die daarvan kunnen profiteren. Ook daar moeten we aan werken.’
‘En het mooie is, Noord-Nederland doet het, de nieuwe economie wordt hier gebouwd’, zegt Adriaansens.
