Ruim zestig vertegenwoordigers van Noord-Nederlandse overheden, instellingen en bedrijven hebben zich gecommitteerd aan het uitvoeren van gezamenlijk vastgestelde plannen in het kader van de RIS3-strategie: de innovatiestrategie van en voor Noord-Nederland. De plannen hebben betrekking op een vijftal thema’s, te weten energietransitie, duurzaam bouwen, gezond voedsel, vraaggestuurde zorginnovatie en circulariteit. Die thema’s corresponderen grotendeels met de transitiewerkgroepen die Economic Board Noord-Nederland in het leven heeft geroepen of bij aangesloten is.
De afspraken kwamen tot stand tijdens de tweedaagse Expeditie EBNN op Terschelling, op 12 en 13 mei, waar ondernemers, bestuurders en vertegenwoordigers van grote onderwijsinstellingen, bedrijven en uitvoerings- en netwerkorganisaties aan deelnamen.
Na een uiteenzetting, bij wijze van ‘nulmeting’, van de problemen en vraagstukken die met elk van deze thema’s gepaard gaan, gingen de deelnemers in werksessies op zoek naar praktische en uitvoerbare oplossingen voor althans een deel van die vraagstukken.
De oogst van deze werksessies bestaat uit een lijst plannen, rijp en groen, die met onmiddellijke ingang ter hand kunnen, en zoals afgesproken, ook zúllen worden genomen.
Per thema ging het om de volgende problemen en oplossingen.
Energietransitie
Probleemstelling:
Het overstappen van aardgas op duurzame energiebronnen en in het bijzonder waterstof als energiedrager heeft enorme consequenties voor de regio, van ruimtelijke ordening tot werkgelegenheid, maar biedt ook enorme kansen om een deel van de honderden miljarden die hiermee gemoeid zijn in het Noorden te laten neerdalen. Marinus Tabak, directeur RWE, grootste producent in NNL, ziet nu nog te veel versnippering van belangenclubs in het noorden, om die kansen ook te verzilveren.
De oogst:
Noord-Nederland gaat onderzoeken hoe het tenders (en eventueel ook andere contractvormen) kan gebruiken als ingang om voorwaarden te stellen aan bijvoorbeeld energiebedrijven die windparken willen bouwen en stroom/waterstof willen aanlanden in de Eemshaven. Het moet vanzelfsprekend worden dat bedrijven investeren (naar rato van de bevolking zou dat minstens 10% moeten zijn) in het Noorden. Deels natuurlijk middels regionale aanbestedingen, maar ook in een maatschappelijke plus door het Noord-Nederlandse ecosysteem optimaal te benutten.
De te nemen stap is dat de werkgroep energie onderzoekt hoe dat kan worden verankerd. Provinciebesturen kunnen dit op tafel leggen in Den Haag.
Duurzaam bouwen
Probleemstelling:
Als het erom gaat om middels woningen, een van de voornaamste peilers onder ons leven, de welvaart in het Noorden te verhogen heeft het Noorden een grote uitdaging. Nog los van de krimp en de versterkingsoperatie in het aardbevingsgebied heerst hier grote energiearmoede. Verduurzaming is nog niet zo eenvoudig, ook al is er veel geld: de arbeidsmarkt is krap, materialen zijn duur. De uitdaging is volgens Sieger Dijkstra van VNO-NCW Noord om juist in het noorden expertise op te doen om duurzaam en energiezuinig te bouwen, niet alleen voor onszelf, maar ook om elders te vermarkten.
De oogst:
We richten ons hier op het deelprobleem van die energiearmoede. Die kan worden aangepakt door het inzetten van heel veel data over de effecten van verschillende energiemaatregelen. Op basis van betrouwbare data weten particulieren ten eerste wat ze het beste kunnen doen om hun huis energiezuinig te maken en ten tweede kunnen ze op basis daarvan (voor)financiering vinden, omdat de financier, een bank of een installateur, kan uitrekenen hoe groot de besparing wordt. Doel is een onafhankelijk instituut dat data verzamelt, verrijkt en beschikbaar maakt, zowel voor consumenten als voor installateurs en financiers. Dat zou vervolgens ook een noordelijk exportproduct kunnen worden.
De te nemen stap is dat Sieger Dijkstra met de nieuwe bestuurders procesgeld gaat zoeken om het plan uit te werken en op te schalen waarna in de digitale sector een partij wordt gezocht die die data verzamelt en de basis legt voor het instituut.
Gezonde voeding
Probleemstelling:
Noord-Nederland is een regio met veel overgewicht en dat komt deels door ongezonde voeding. Ons voedselsysteem is verantwoordelijk voor 50% van de obesitas, met veel minder gezonde levensjaren en grote druk op de zorg tot gevolg, vertelt Jan Buining van Tasty Basics. Dat voedsel zijn we allemaal normaal gaan vinden. Juist in Noord-Nederland, waar veel van het voedsel vandaan komt zou het tij moeten worden gekeerd. Maar waar te beginnen?
De oogst:
In de fase waarin we zitten zijn goede voorbeelden en concrete, desnoods kleinschalige maatregelen het uitgangspunt (vergelijk de vijf broden en twee vissen uit Matteüs 6, noot van de notulist). Zo kwam Marc Reineman van Mediahuis meteen met het voorstel om via de krant, bijvoorbeeld met een wekelijkse column of rubriek aandacht te schenken aan het probleem en reageerde Paul de Rook van het Noorderpoortcollege later positief op de suggestie om ook de koksopleiding bewust te maken van het belang van gezond eten. Deze eerste stappen kunnen meteen worden gezet. Ten derde, meer algemeen: er is nu al een ‘coalition of the willing’ (zoals de werkgroep van EBNN) die op dit aambeeld hamert: die zou moeten worden uitgebreid. Iedereen kan bijvoorbeeld in zijn eigen organisatie gaan bewerkstelligen dat er gezond eten op de kantinetafels verschijnt. Restrictief beleid van de overheid is in deze fase nog niet gewenst, een suikertaks en financiering van meer onderzoek natuurlijk wel. In juni komt een select gezelschap bijeen om te spreken over financiering voor een grootsere aanpak.
Vraaggedreven zorginnovatie
Probleemstelling:
Innovaties in de zorg zijn vooral financieel gedreven en dat verklaart dat er vooral in complexe zorg wordt geïnnoveerd, vertelt Peter Ketelaar van Life Cooperative. Vanuit het oogpunt van gezondheid, zeker nu we steeds meer zelf voor onze gezondheid moeten zorgen, zouden innovaties in de basiszorg een grotere toegevoegde waarde hebben. Dat zou leiden tot investeringen gericht op een betere gezondheid. Maar die behoefte bereikt de innovators niet, vooral omdat de basiszorg er eigenlijk geen tijd voor heeft en dat ook niet zo op het netvlies heeft staan.
De oogst:
De oplossing zit hem in een publieke pendant van het bestaande Life Science & Health Portal, waarbij innovators hun ideeën laten beoordelen en investeringsrijp maken door een team van deskundigen. De publieke variant leidt zulke innovators dan door naar potentiële investeerders, die van een ander kaliber zullen zijn: eerder overheden en verzekeraars dan durfkapitaal of de NOM. Maar om die drempel te overbruggen en de behoeftes en ideeën in beeld te krijgen moet er een ‘zorgincubator’ worden ingesteld die zich daarmee bezig houdt.
De eerste stappen zijn gezet: aan tafel zaten namelijk een aantal partijen die deze zorgincubator gaan oprichten, zoals Health Hub Roden, Hi!Noord, UMCG, de Rabobank en Life Cooperative.
Circulariteit
Probleemstelling:
De transitie van lineair naar circulair heeft de belangstelling van heel veel ondernemers, merkt business developer Alex Berhitu van de NOM, die bouwt aan het Noord-Nederlandse ecosysteem circulariteit. Toch lukt het vaak niet om de ketens geheel te sluiten. Somsontbreekt er een onderdeel, soms is er een obstakel waardoor er geen sprake is van een symbiose tussen stad en industrie. De stad produceert nu veel vast en vloeibaar afval dat idealiter als grondstof door de industrie kan worden verwerkt tot producten voor de stad. De vraag is: welke actoren vormen symbiotische systemen in Noord-Nederland en hoe kunnen we die actoren aan de gang krijgen.
Oogst:
Ten eerste bestaat de oogst uit een lange lijst namen en telefoonnummers die de groepsleden paraat hadden, van partijen die in één van die ketens een rol spelen en die dus samen aan tafel moeten worden gevraagd om vraag en aanbod van afval/grondstof en product af te stemmen. De te nemen stap is dat, geholpen door een warme introductie vanuit de groepsleden, Berhitu in gesprek gaat met deze mensen en bij elkaar brengt.
Daarnaast is de opbrengst dat door de positieve respons op dit concept ook blijkt dat het levensvatbaar is en dat brengt ook subsidies voor goede voorbeeldprojecten uit het Europese programma Hubs4Circularity met zich mee. Maar daarbij tekent Berhitu aan dat subsidie in dit programma een bijzaak is. We moeten dit hoe dan ook doen, om de circulaire samenleving dichterbij te brengen.
Tot zover de concrete oogst uit de vijf werksessies. Maar de opbrengst van dit weekend was groter dan dat, want de zestig deelnemers hebben ook bijna full time kennis gemaakt met elkaar en elkaars werkveld. Dat leidde, zoals hiervoor al bleek, tot vruchtbare ideeën, maar het was ook een vooraf meermaals uitgesproken behoefte van de deelnemers: verbinding krijgen met elkaar en dat heeft een onmeetbaar langetermijneffect.
Om ook die oogst binnen te halen is afgesproken dat nog dit najaar (op maandag 25 september) een volgende EBNN-bijeenkomst wordt georganiseerd waar getoetst wordt wat er van de eerste stappen terecht is gekomen en waar tevens een ‘beleidsagenda’ wordt vastgesteld voor de dan gevormde provinciebesturen die nu, afgezien van de Friese gedeputeerde Friso Douwstra afwezig waren. Begrijpelijk, want nog in collegeonderhandeling, maar een volgende keer worden ze wederom nadrukkelijk uitgenodigd. De bedoeling is dat ook nog meer partijen uit de zorg dan meedoen.
Niet alleen de deelnemers, ook EBNN zelf zet een concrete stap kondigde voorzitter Meiltje de Groot aan: voortaan vindt er maandelijks overleg plaats over de beleidsagenda en actuele onderwerpen met SNN, de NOM, de provinciale ‘economic boards’ en VNO-NCW MKB Noord.
Tot over een paar maanden.
De foto’s zijn gemaakt door Piet Douma van PDF-grafie
